Ο πόλεμος του 1912-13
Οι επιχειρήσεις του Ελληνικού Στρατού στην Ήπειρο που άρχισαν τον Οκτώβριο του 1912 είχαν ως αντικειμενικό σκοπό την απελευθέρωση των Ιωαννίνων που συντελέστηκε στις 1 Φεβρουαρίου. Η Μανωλιάσσα ανήκει στη φυσική αμυντική οροσειρά που προστατεύει τα Γιάννενα. Και σαν τέτοια έχει υποστεί κατά καιρούς τις συνέπειες του πολέμου. Η Μανωλιάσσα πρωτοστάτησε στην απελευθέρωση της περιοχής των Ιωαννίνων. Στα 1912-13 για μισό χρόνο περίπου έγινε το επίκεντρο του απελευθερωτικού αγώνα της ενιαίας Ηπείρου,με τα Τούρκικα ασκέρια από τη μια και τους φτερωτούς τσολιάδες από την άλλη να μάχονται στήθος με στήθος. Από τα υψώματα της Μανωλιάσσας άνοιξε ο δρόμος του Στρατού μας για τα Γιάννενα. Και ο ανώνυμος στρατιώτης έγραφε και τραγουδούσε. Στα Πεστά στη Μανωλιάσσα που δεν πήραμε ανάσα...
Η άλωση των Ιωαννίνων τον Οκτώβριο του 1993 από το βιβλίο του Μ. Ροδά «ΟΙ ΜΑΧΕΣ ΤΗΣ ΜΑΝΩΛΙΑΣΣΑΣ» στην εφημερίδα μας «τ'αχνάρια» γράψαμε:
Μετά τη μάχη των Πεστών ο Τούρκικος στρατός απεσύρθη και κατέλαβε το Μπιζάνι και την Μανωλιάσσα. Το έδαφος της Μανωλιάσσας είναι ανώμαλο, πετρώδες, δυσκολοπέραστο, οι τούρκοι με μικρές δυνάμεις δεν μπορούσαν να παραμείνουν αρκετό χρόνο αμυνόμενοι, διότι ο Ελληνικός στρατός με δυσκολία και μεγάλες απώλειες ήταν δυνατόν να φθάσει στα υψώματα του οχυρού αυτού μέρους. Την 30η Νοεμβρίου Κρητικά ανταρτικά σώματα μετακινήθηκαν προς την Μανωλιάσσα με την απόφαση να την καταλάβουν. Αρχηγός των περισσότερων ανταρτικών σωμάτων ήταν ο Κωνσταντίνος Μάνος, ο οποίος και διέταξε γενική έφοδο μόλις πλησίασαν τη νύχτα στις θέσεις του εχθρού. Οι αντάρτες με τους Κρήτες αρχηγούς τους επέπεσαν σαν λυσσασμένα λιοντάρια ο εχθρός με τους πρώτους πυροβολισμούς εξέρχεται των σκηνών, φεύγουν τρομαγμένοι εγκαταλείποντας όπλα, σκηνές, φυσίγγια, τρόφιμα, πληγωμένους, τρέχουν στους ατελεύτητους λόφους της Μανωλιάσσας για να σωθούν.
Ο αιφνιδιασμός των Κρητών διασκορπισε τα πρώτα τμήματα του εχθρού Από την πρώτη στιγμή δόθηκε εκεί πάνω το σύνθημα του άγριου πολέμου μέσα στο τρομερό σκοτάδι τις 30ης Νοεμβρίου τα τρομαγμένα ασκέρια του Εσσάτ εφρικίασαν στο βύθισμα εντός των σαρκών των του γυαλιστερού γιαταγανιού των Κρητικών πάληκαριών.Σκηνές και τρόφιμα τα πάντα στη διάθεση του Μάνου και των ανδρών του. Εν τω μεταξύ όμως και οι Κρήτες ζήτησαν ενισχύσεις. Για βοήθεια έσπευσε το ανεξάρτητο σύνταγμα των Κρητών υπό τον κ. Σινανιώτη, το οποίο παρετάχθει στα πρώτα υψώματα της Μανωλιάσσας. Μόλις ξημέρωσε η 1η Δεκεμβρίου καθ όλο το μέτωπο της Μανωλιάσσας ακούστηκαν πυροβολισμοί συνεχείς, οι Τούρκοι προσπάθησαν να διασκορπίσουν τις δυνάμεις μας με συνεχείς απελπιστικές εφόδους. Προτού ακόμη ο ήλιος σκορπίσει τις ακτίνες του στα Ηπειρωτικά βουνά, το Μπιζάνι έδειξε τα πρώτα σημεία της οργής του. Ομοβροντίαι πυροβολισμού συνεκλόνισαν τα βουνά και τάραξαν τους στρατιώτες. Καθ όλες τις διευθύνσεις το καυτερό σίδερο διεσκορπίσθει σαν προάγγελος καταστροφής, θανάτου, ειδοποίηση ότι εκεί στο Μπιζάνι θρονιάζεται ο θάνατος, έτοιμος να νεκρώσει τη λεβεντιά της Ελλάδας που εξεχύθει θριαμβευτικά στους πέτρινους λόφους της Μανωλιάσσας.
Οι τούρκοι ενθαρρυθέντες από το πυροβολικό τους επιχείρησαν νέα έφοδο ορμητική, λυσσαλέα με κλειστά μάτια κάνουν το γιουρούσι και μένουν εκεί ακίνητοι αιμόφυρτοι αποσύρονται τρομαγμένοι πίσω από τα φυσικά οχυρά της γραμμής τους. Οι ενισχύσεις καταφθάνουν διαρκώς. Μαύρες φάλαγγες με κόκκινα και άσπρα φεσάκια προχωρούν προς την Μανωλιάσσα. Σαλπίζουν διαρκώς και φωνάζουν του προφήτου το όνομα.Μόλις έφτασαν στις προφυλακές, αναπαύτηκαν λίγο και αμέσως άρχισαν τους σφοδρούς πυροβολισμούς, τις φωνές και τα σαλπίσματα, οι αξιωματικοί προσπάθησα να τους παρασύρουν στο θάνατο με μύρια μέσα, με βλαστήμιες,παρακλήσεις,μαστιγώσεις τουφεκισμούς,εφόδους αυτών των ίδιων με τη σημαία του προφήτου στα χέρια. Το ανεξάρτητο σύνταγμα των Κρητών αγωνίζεται ενθουσιασμό αφάνταστο. Οι Τούρκοι το ενοχλούν απ' όλα τα σημεία, φονεύονται πλείστοι στρατιώτες και αξιωματικοί, οι καημένοι οι φαντάροι μόνο όπλο το μάνλιχερ έχουν, ενώ οι Τούρκοι υποστηρίζονται από τα πεδινά και ορεινά πυροβόλα του αγίου Νικολάου, τα πολυβόλα τους διαρκώς θερίζουν αμουστακα παιδιά της Κρήτης.
Την 1 Δεκεμβρίου 1912 ο Μέραρχος Καλλάρης διέταξε όπως το δεύτερο τάγμα του 7ου συντάγματος να ανέλθει στα υψώματα της Μανωλιάσσας και να ενισχύσει το ανεξάρτητο των Κρητών. Πρώτος αναχωρεί ο 5ος λόχος υπό τον λοχαγό Κώστα Μπαρτζώκα τους ανθυπολοχαγούς Θεόδωρο Βαχάρογλου και Π.Αλεξόπουλο και τον επιλοχία Παπαδόπουλο. Ο ήλιος εκείνη την ημέρα φλογίζει, αναγκάζει τους στρατιώτες να πετάξουν γυλιούς και άρτους,με δυσκολία ανέρχονται προς τη Μανωλιάσσα. Τα πόδια τρέμουν και ο ιδρώτας χύνεται ποτάμι. Έπειτα από δύο ώρες μαρτυρική πορεία ο λόχος έφτασε στα πρώτα υψώματα της αιματωβαμμένης Μανωλιάσσας.Πάνω στην πλαγιά είναι εγκαταλελειμμένοι περί τους 500 γυλιοί του Κρητικού συντάγματος. Μένουν εκεί και περιμένουν το σύντροφο στρατιώτη. Ποιος ξέρει όμως πόσοι θα μείνουν χωρίς αυτόν. Λόχοι του Κρητικού συντάγματος διά να φθάσουν ταχύτερα στη γραμμή της μάχης τους εγκατέλειψαν εκεί, με τον σκοπό να επιστρέψουν τη νύχτα η μετά τη μάχη να τους παραλάβουν. Έπειτα από τη μάχη αυτή και τον άγριο αγώνα αναγκάζονται μερικοί και πηγαίνουν στο Κοπάνι,τρεις ώρες δρόμο να πάρουν ένα παγούρι νερό. Ήρθε η νύχτα και ο θρήνος αντήχησε στη Μανωλιάσσα και στην κατηφοριά της εκκλησίας.
Οι λαβωμένοι, δικοί μας και Τούρκοι, νοιώθουν τον πόνο και φωνάζουν, τρέχουν προς τις φωνές αυτές φαναράκια των χειρουργείων αναζητούν παντού κανένα κορμί αδύνατο, αιματοπλημμυρισμένο, αρχίζει το σπαρακτικό μάζεμα και οι τραγικές αναγνωρίσεις. Αδέλφια τρέχουν δεξιά, αριστερά, όπου φωνή και «αχ» και εξετάζουν, αγκαλιάζουν παίρνουν τα λόγια τα στενά του ήρωα. Η εκκλησία μέσα, είναι χαλασμένη. Εικονίσματα και κανδήλια, Αγία τράπεζα και Ευαγγέλιο,κομμάτια, βρωμισμένα,σημάδια ισλαμικής αγριότητος και φανατισμού. Το φεγγάρι χλωμό και αδύνατο μόλις τριών ημερών, καθαρό σύμβολο του Μουσουλμανισμού, έχυνε αμυδρό φώς προς το εκκλησάκι. Πίσω από το ιερό τρεις χωρικοί με το δεκανέα τους γονατισμένοι παρακαλούσαν τον Προφήτη Ηλία να τους προστατεύσει την άλλη μέρα στη μάχη. Ο ένας απ' αυτούς το είδε το όνειρο ότι και οι τρεις αρραβωνιάστηκαν. Και δεν είχε άδικο. Την άλλη μέρα επήγαν θύματα των κανονιών...
κάντε κλικ στις φωτογραφιες για μεγέθυνση
